de toonbank

een bijdrage van Wilde Westen

Op zondagnamiddag 29 juni brengt BL!NDMAN collectief een zeldzame uitvoering van Music with Changing Parts van Philip Glass. Dit iconische werk – waarvan er slechts enkele opnames van bestaan – is enkel bij ons live te horen. Glass gaf de uitvoerders opvallend veel vrijheid: ze bepalen zelf wanneer ze overgaan naar de volgende muzikale cel. Voor de doorgaans strak controlerende componist was dat behoorlijk buiten zijn comfortzone, zeker omdat improvisatie hem niet bepaald ligt. Hij keerde later dan ook niet terug naar deze stijl, die hij achteraf ‘net iets te psychedelisch’ vond voor zijn smaak. Toch groeide het stuk uit tot een cultklassieker – Brian Eno bekende zelfs dat zijn hele carrière erop gebaseerd is. BL!NDMAN collectief komt met al zijn ensembles: sax, drums, strings én keyboards om dit werk tot leven te brengen.

Over het werk

Wanneer we spreken over minimalistische of repetitieve muziek, komen we zonder twijfel uit bij Philip Glass, één van de grondleggers van de minimal music. Samen met andere kunstenaars als Julius Eastman, Steve Reich en Terry Riley (om er een paar te noemen), heeft hij de weg geplaveid voor één van de meest boeiende en bloeiende strekkingen in de muziek van de 20ste en 21ste eeuw. Opmerkelijk is dat ze actief de contouren van dit traject zijn blijven uittekenen. Tot op vandaag bouwt Glass aan een repertoire dat al sinds de late jaren 1960 een zeer divers en ruim publiek aanspreekt.

Philip Glass reisde in de jaren 1960 door India, Tibet en Noord-Afrika en kon zo veel verschillende soorten muziek ervaren. De modulaire vormen die in veel Oosterse muziek voorkomen, resoneerden met wat hij zelf zocht in muziek. Hoewel hij een klassieke compositie-opleiding had gevolgd, besliste hij zich volledig te richten op de principes van de oosterse muziek, waarbij ritmische cycli en een langzaam evoluerende harmonie centraal staan. Het meditatieve en bezwerende van deze muziek vertaalt zich bij Glass vaak in werken die bijzonder lang duren, met de vijf uur durende opera Einstein on the Beach als bekendste en meest succesvolle voorbeeld.

“Terry Riley, Steve Reich en Philip Glass doken op uit de pool van muzikale vernieuwers die de “klassieke muziek” hadden geabsorbeerd, ze de rug toekeerden en oosterse vormen van muzikale expressie omarmden. Geen enkele componist heeft deze nieuwe muziek uitgevonden. Het was een uitbarsting van de tijd, een onvermijdelijkheid. Het gebeurde.”

— Robert Jones in het voorwoord van het boek Music by Philip Glass

Music with Changing Parts is gecomponeerd voor een niet nader bepaalde bezetting. De musici bepalen zelf wanneer ze naar een volgende cel overgaan. Het zijn de ritmische en melodische variaties die deze muziek voortstuwen. Door telkens andere cellen te gebruiken en deze steeds een verschillend aantal keer te herhalen, wordt het verwachtingspatroon van de luisteraar op de proef gesteld tot hij elke verwachting loslaat. Zoals de titel al aangeeft, is hier geen buitenmuzikaal thema te zoeken of te vinden; het gaat om een abstracte compositie waarbij de verschillende stemmen voortdurend in dezelfde richting (alle stijgend of dalend), in parallel of in een constante tegenbeweging evolueren. Lange bastonen en aangehouden klanken benadrukken het langzaam harmonisch ritme dat impliciet aanwezig is.

Glass brengt in deze compositie – die BL!NDMAN hier als één groot orkestraal werk presenteert – een welluidendheid tot stand die onlosmakelijk geassocieerd is met de tonale muziek, maar tegelijk conceptueel fundamenteel verschilt van alles wat de westerse muziektraditie heeft voortgebracht.