de toonbank

Fragment uit het programmaboek van Festival 20·21, door Pieter Bergé.

In 2018 gaf Festival 20·21 de opdracht aan componist Daan Janssens om een vrije bewerking te maken van Schuberts magistrale liedercyclus Die schöne Müllerin. Janssens liet de vraag even bezinken en leverde enkele maanden later een prachtwerk af dat intussen internationale weerklank vond en ook werd opgenomen. De onverbeterlijke melodieën van Schubert liet hij intact, maar hij bouwde er een verbluffend rijke en intrigerende klankwereld omheen, met hier en daar een verrassend tussenspel op teksten van de Portugese dichter Fernando Pessoa. Speciaal voor deze gelegenheid ontwierp Lise Bruyneel ook een video waarin de werelden van muziek, beeld en poëzie perfect met elkaar versmelten.

Schubert versus Janssens

Wanneer Janssens de Schubert-liederen toonzet, blijft hij grotendeels trouw aan de tonale toonspraak van de vroege 19e eeuw. De vocale partij blijft behouden en Janssens respecteert ook de vormstructuren van de liederen. Het belangrijkste verschil ligt dus in de begeleidende partijen. De oorspronkelijke klavierpartij is hier uitgebreid naar een ensemble van negen musici (viool, altviool, cello, fluit/altfluit/basfluit, klarinet/basklarinet, hoorn, accordeon, piano en percussie). Vaak – zeker in het begin van de cyclus – houdt Janssens ook daarin vast aan de ‘noten’ van Schuberts begeleiding, maar verrijkt hij die met meer modernistische elementen zoals onder andere ruistonen, slagwerkeffecten en speciale strijktechnieken. Ook typische elementen uit Janssens’ muzikale taal, zoals snel herhaalde zestiende noten en lange trillers die langzaam luider worden, mengen zich in de muzikale debatten. In de eerste liederen blijft dit vrij beperkt, maar geleidelijk aan ontstaan er grotere wrijvingen vanuit de orkestratie. Dit bereikt een hoogtepunt in het hartverscheurende elfde lied Mein!, waarin de instrumenten de zanger volledig overstemmen en er een soort van emotionele chaos losbarst. De nieuwe nummers zijn volledig gecomponeerd vanuit Janssens’ eigen inspiratie, maar de componist geeft aan dat ook hier een wisselwerking is: zoals de Schubert-liederen langzaamaan doordrongen raken van Janssens’ klankwereld, zo wordt in de door Janssens nieuw gecomponeerde stukken (de Pessoa-liederen en de instrumentale tussenspelen) steeds meer Schubert-materiaal geïntegreerd.

Lees de volledige tekst over dit concert in het integrale programmaboekje.

Dit concert is ook de cd-release van een nieuwe opname door SPECTRA.