de toonbank

een bijdrage van DE SINGEL

Songs for a Passerby

Hoe verhouden we ons tot een wereld van dingen die voorbijgaan? Zijn we er een onderdeel van? Of kijken we er alleen maar naar? Zijn we een lichaam, of hebben we een lichaam?
Ligt in die ambivalentie misschien de oorsprong van alle melancholie?

In Songs for a Passerby loop je op eigen kracht, voorzien van een VR-bril, door een muzikaal droomlandschap. Je volgt je eigen 3D spiegelbeeld en passeert verschillende scènes: een stervend paard, een koor van prevelende mensen, twee spelende honden.

Songs for a Passerby is een meditatieve queeste, waarbij je even uit de werkelijkheid treedt en naar jezelf kijkt. Als poppenspeler van je eigen lichaam begeef je je in een poëtische ruimte waarin de melancholische vraag opkomt: ga ik voorbij aan momenten, of gaan de momenten voorbij aan mij?

Ik hoop dat de droomachtige beelden, de bezwerende geluiden, de mantra-achtige stemmen en de repetitieve melodieën je, door afstand te nemen van jezelf, misschien juist dichter bij jezelf brengen. Afstand slechten door afstand te nemen.

We nemen je mee in de achtergronden van Songs for a Passerby: De VR art director, de librettist, de componist en ikzelf vertellen over de gedachten die we hadden tijdens het maken. — Celine Daemen, Regisseur Studio Nergens

CELINE DAEMEN

regie

Door toeschouwers buiten zichzelf te laten staan en ze, met behulp van live 3D-camera’s, de contouren van hun eigen ‘ik’ te laten zien, hoop ik dat de ervaring raakt aan een herkenbaar gevoel van melancholie, waarin we niet langer een onmiddellijke eenheid vormen met de wereld, maar ook tegenover haar staan. Zoals dichter Rainer Maria Rilke schreef: ‘Dat is ons lot, altijd tegenover zijn, en niets dan dat.’

Met Songs for a Passerby heb ik een ervaring willen maken die de samenhang tussen de fysieke en metafysische wereld onderzoekt:

je bent zowel een lichaam dat door de ruimte beweegt, als een geest die daarnaar kijkt. De tijd trekt onvermijdelijk aan je voorbij, maar alle momenten blijven ook gelijktijdig naast elkaar bestaan. Je bent in de wereld en staat er tegelijkertijd buiten.

Het was enorm inspirerend om samen met Aron, Olivier, Asa en de rest van ons geweldige team, die ideeën samen vorm te geven en hun disciplines te versmelten tot een transdisciplinaire totaalervaring.

Celine Daemen is een regisseur van transdisciplinaire kunst. Haar werk bevindt zich op het snijvlak van theater, muziek, beeldende kunst en technologie. Na haar afstuderen aan de Toneelacademie Maastricht maakte ze verschillende producties waarin onderdompeling in zowel muziek als een virtuele omgeving de rode draad vormen. Thematisch staan vragen over ‘zijn’ centraal. Celine wil zintuiglijke ervaringen creëren die het publiek uitnodigen om de blik naar binnen te richten. Deze reis naar binnen brengt hen naar een plek waar persoonlijke associaties ontstaan als antwoord op universele filosofische vragen. Celine is de oprichter van Studio Nergens, waarin ze transdisciplinaire symbioses vormt met verschillende kunstenaars en productiehuizen. In 2022 ontving ze een Reflet D’Or en een Zilveren Yusr voor haar VR-opera Eurydice, een afdaling in oneindigheid.

ARON FELS

VR art direction

De toeschouwer loopt alsmaar rondjes op dezelfde plek, maar beleeft steeds andere scènes. Ik wilde daarin gebruikmaken van een soort droomlogica: een collage van donker belichte, fotorealistische beelden, die niet logisch, maar wel intuïtief op elkaar aansluiten. Zo kun je van een drukke straat plots, als je de hoek om loopt, midden in een metro belanden. Ik ben op zoek gegaan naar een werkelijk voelende ‘onwerkelijkheid’. Daarom koos ik ervoor om te werken met fotogrammetrie (3D-scans) in combinatie met volumetrische video (3D-video). Daarbij heb ik zowel scans van bestaande gebouwen gebruikt, als voor ons gemaakte miniaturen. Zowel videobeelden van toevallige voorbijgangers in de straat voor ons atelier, als zorgvuldig in scène gezette acteurs in de studio. Met al die materialen heb ik geprobeerd ruimtes te bouwen die voelen alsof het flarden van herinneringen zijn waar je doorheen wandelt.

Aron Fels is een art director voor Virtual Reality. In 2017 studeerde hij af in Immersive Media and Visual Effects aan de Nederlandse Filmacademie. Geïnspireerd door nieuwe technieken is hij op zoek naar nieuwe manieren van vormgeven en het vertellen van immersieve verhalen. In zijn vormgeving zoekt hij naar magisch-realistische werelden waarin de romantiek en het impressionisme zijn voornaamste inspiratiebronnen zijn. In 2021 ontving IVF-X, waarbij hij betrokken was als VR vormgever, een Gouden Kalf op het Nederlands Film Festival. Hij werkte vier keer eerder samen met Celine Daemen, waarbij hun productie Eurydice, een afdaling in oneindigheid, in 2022 in de prijzen viel op Geneva International Film Festival en Red Sea International Film Festival.

ASA HORVITZ

muziek & geluid

In Songs for a Passerby hoor je stemmen – gefluisterd en gezongen – en ook het geluid van water en rotsen, van vuur en machines. Er is geen verschil tussen muziek en geluid, alles bevindt zich op een spectrum van stilte tot klank, elk beeld en elk object zingt. Ik heb de zangers gevraagd om te luisteren naar wat ze zongen alsof het een herinnering was, iets dat van ver weg kwam. Nooit expressief, maar eerder iets dat door hen heen ging. Ik nodig de bezoeker uit om op dezelfde manier te luisteren. Klanken gaan langs ons heen, door ons heen; ze grijpen even ons hart en onze geest, en blijven slechts als herinneringen.

Asa Horvitz werkt als kunstenaar op het snijvlak van performance, choreografie en muziek & geluid. Zijn werk was internationaal te zien op plekken als DE SINGEL, The New Museum (NYC), Muziekgebouw aan ‘t IJ en SPRING Performing Arts Festival. HIj werkt op dit moment aan THE SAVED NIGHT, een trilogie over niet-menselijke aanwezigheden, waarvan het tweede deel, GHOST, over de dood en AI, in première gaat in september 2023 tijdens de Musiktheatertage Wien.

OLIVIER HERTER

libretto

Voor de teksten in Songs for a Passerby heb ik gewerkt rond incantaties, een stijlfiguur die een soort rituele ‘bezinging’ of raadselachtige bezwering middels zang inhoudt. Alle teksten zijn modulair en vinden in nieuwe samenstellingen steeds een andere betekenis. De sprekers en zangers in de opera zoeken met woorden, ieder voor zich en soms samen. Ze zoeken naar grip en houvast in een verschuivende wereld. Wie is dat ‘ik’ dat spreekt en wat heeft dat ‘ik’ te willen, denken, zeggen te midden van dingen die enkel voorbij lijken te gaan? De sprekers herhalen hun woorden in verschuivende polyritmes om zo steeds opnieuw zichzelf, de anderen en een werkelijkheid te duiden en te vatten. Zo heb ik taal willen inzetten om niet alleen de vergankelijke aard van momenten en dingen te benaderen, maar ook van een’ ik’ tussen die dingen.

Olivier Herter is podiumkunstenaar, librettist en schrijver van proza, poëzie en toneelstukken. In 2020 studeerde hij af van de Toneelacademie Maastricht. In zijn werk exploreert hij taal als handeling in de tijd, resulterend in ritmische denkoefeningen van zoekende sprekers. Zo roept hij een sfeer op van melancholische contemplatie. Werk van zijn hand is in het Engels en Duits vertaald, en in 2024 verschijnt zijn prozadebuut.